Mặc dù đã được cảnh báo nhiều về mối nguy nhiễm độc kim loại từ các loại thuốc gia truyền chữa bách bệnh, nhưng vẫn không ít người vẫn tìm đến loại thuốc này với hy vọng “ thuốc đông y không độc”.
Thậm chí, để cai sữa cho con, nhiều bà mẹ truyền tai nhau về loại thuốc bôi đông y giúp nhanh chóng cai sữa. Tuy nhiên, loại thuốc này cũng có thể nhiễm chì…
Suýt nguy vì thuốc bôi cai sữa đông y
Chị Đ.T.V (Vĩnh Phúc) có con 18 tháng t.uổi. Do công việc nên chị muốn cai sữa sớm nhưng tìm mọi cách đều rất khó cho bé dứt khỏi ti mẹ. Chị được người quen biếu một gói bột thuốc đông y có tác dụng cai sữa nhanh chóng. Theo tờ hướng dẫn, đây là “bột bôi nam chữa mẹo”, dùng để bôi lên đầu ti người mẹ làm cho trẻ sợ và bỏ bú.
Ngoài ra, thuốc còn có tác dụng làm đỡ căng tức ngực khi cai sữa. Tuy nhiên, do không yên tâm chị đã tìm đến một phòng khám nhi gần nhà và nhờ xem giúp. Các bác sĩ của phòng khám đã mang gói bột đi chụp X-quang và kết quả cho thấy có hình ảnh cản quang của kim loại giống chì.
Gói thuốc bột bôi cai sữa và tờ hướng dẫn sử dụng.
BS. Nguyễn Hữu Thảo (Bệnh viện Sản Nhi Vĩnh Phúc) cho biết, thời gian qua, có rất nhiều trẻ bị ngộ độc chì do cha mẹ tự điều trị bằng thuốc đông y được quảng cáo tràn lan trên mạng, truyền tai nhau, không có cơ sở khoa học có chứa kim loại chì để chữa tưa miệng, còi xương, suy dinh dưỡng, biếng ăn, chậm lớn, tiêu chảy… Nhiều trẻ phải nhập viện trong tình trạng nguy kịch. Với trường hợp chị V. rất may là chưa dùng loại thuốc bôi đông y kia để cai sữa. Nếu không, rất có thể sẽ khiến trẻ bị nhiễm độc chì khi ngậm đầu ti của mẹ.
Mối nguy khi trẻ bị nhiễm độc chì
Theo BS. Nguyễn Hữu Thảo, trẻ nhiễm độc chì có biểu hiện đau bụng, nôn, chán ăn, thiếu m.áu, trẻ chậm phát triển, giảm khả năng nghe, chậm phát triển về thần kinh nhận thức, các hành vi hung hăng, chống đối xã hội, bạo lực, chứng tăng vận động và giảm tập trung…, hôn mê, co giật, có thể tăng kích thích, ngủ lịm từng lúc, liệt, thái độ hành vi kỳ dị, ít chơi, mệt mỏi, khó chịu, vô cảm, mất phối hợp, mất đi các kỹ năng học được, học kém. Khi trẻ có biểu hiện nặng trên hệ thần kinh trung ương (hôn mê, co giật) thì 25-30% số trẻ này có di chứng (chậm phát triển trí tuệ, co giật, mù, liệt) vĩnh viễn.
Hình ảnh chụp X-quang của gói thuốc bột bôi cai sữa.
Trong khi đó, việc phát hiện trẻ nhiễm độc chì lại rất khó. Phần lớn trẻ bị ngộ độc chì có biểu hiện bệnh rất kín đáo, rất dễ bị bỏ sót, chỉ có thể phát hiện thấy khi khám chuyên khoa kỹ lưỡng (ví dụ khám chuyên khoa tâm thần và đ.ánh giá bằng thang điểm đ.ánh giá phát triển tinh thần) và xét nghiệm. Chính vì vậy, nhiều trường hợp trẻ đã nhiễm độc nặng mới được phát hiện bệnh và đưa đến cơ sở y tế.
Làm thế nào cai sữa an toàn?
BS. Nguyễn Hữu Thảo khuyên, không nên cai sữa quá sớm, tốt nhất nên cho trẻ bú mẹ đến ít nhất đến 2 t.uổi. Nếu buộc phải cai sữa thì mẹ cần chuẩn bị tâm lý cho cả mẹ và con. Có thể thực hiện giảm dần số lần bú, rút ngắn thời gian bú mỗi lần của trẻ. Bên cạnh đó cần tăng cường cho trẻ ăn dặm, chia thành nhiều bữa nhỏ với các thức ăn mềm hoặc được nghiền nhỏ: Sữa bột, cháo loãng, bột, hoa quả…
Lưu ý, không cần thiết phải uống thuốc tiêu sữa. Thuốc tiêu sữa có tác dụng làm tăng dopamin trong m.áu, ức chế hormone tiết sữa prolactin, có thể gây ra tác dụng phụ là thiếu m.áu não, tụt huyết áp, thiếu m.áu tiền đình, xuất huyết tiêu hóa… Vì vậy, không nên tùy tiện sử dụng mà chỉ uống nếu như có bác sĩ chỉ định.
Không nên bôi dầu gió hoặc ớt vào ti để dọa trẻ, không nên cách ly trẻ với mẹ trong thời gian cai sữa… Nên nhớ, trong thời gian cai sữa, trẻ có thể sẽ quấy khóc hơn bình thường, mẹ nên ở bên cạnh chơi đùa hoặc giải thích, động viên lý do vì sao cần cai sữa… Sau vài ngày trẻ sẽ quen và không đòi bú mẹ nữa. Đặc biệt, tuyệt đối không được dùng các thuốc bôi cai sữa không rõ nguồn gốc để tránh nguy cơ gây hại cho sức khỏe cả mẹ và trẻ.
Bài cuối: Trộn thuốc đông y cùng tân dược corticoid là điều cấm kỵ
Đa phần trong các loại thuốc đông y bán lan tràn trên mạng thực tế có các thành phần của corticoid, nhóm thuốc có tác dụng chống dị ứng, chống viêm và ức chế miễn dịch.
Vì được sử dụng để điều trị nhiều nhóm bệnh, nên có lúc corticoid được coi là “thần dược”. Tuy nhiên, theo khuyến cáo của các chuyên gia y tế cũng như nhiều tổ chức y khoa, khi sử dụng corticoid cần được chỉ định và theo dõi chặt chẽ bởi giới chuyên môn để tránh những tác dụng phụ vô cùng nguy hại.
Bởi được “điều hành” từ một CEO luôn đặt lợi nhuận lên cao hơn tất cả nên hầu như các đơn vị, nhà thuốc gia truyền trá hình trên các mạng xã hội không mấy quan tâm đến tác hại của người tin dùng đã mua thuốc. Với họ, đơn giản chỉ là bán thuốc. Còn thành phần có những gì, họ chỉ đơn giản là biết vài công thức đơn giản hoặc thuốc nằm lòng những vị thuốc đông y cơ bản để… “tán” nhằm tăng lòng tin với khách hàng.
Tuy nhiên, theo như chị N.T.L, cựu nhân viên truyền thông của một thương hiệu thực phẩm chức năng thì kể cả những thực phẩm chức năng hiện đang có trên thị trường, có thành phần gì, công nghệ ra sao đôi khi phụ thuộc vào chính những nhân viên truyền thông đang hoạt động trong đó.
Cụ thể, với một sản phẩm mới cho ra mắt, việc đầu tiên đơn vị sản xuất hoặc phân phối sẽ đưa đến phòng marketing, truyền thông để xây dựng một kế hoạch marketing tổng thể nhằm tạo tiếng vang khi sản phẩm “chào sân”.
Phòng marketing sẽ căn cứ vào các hoạt chất có sẵn trong sản phẩm, sau đó tìm hiểu, rà rẫm trên các bài báo, bài nghiên cứu quốc tế để tìm dược liệu, thành phần tương tự… Sau đó nếu thấy phù hợp sẽ đẩy mạnh lên. Thậm chí cái công nghệ Nano hiện giờ đang như một từ khóa thông dụng trong ngành sản xuất thực phẩm chức năng hầu hết được nhân viên marketing đưa vào hệ thống các bài báo, video quảng bá sản phẩm… mà đôi khi, đến cả nhà sản xuất hoặc nhân viên đều không sử dụng, thậm chí không biết cái công nghệ đó được ứng dụng ra sao.
Trộn tân dược mà cụ thể là corticoid vào bào chế cùng với thuốc đông y luôn là điều cấm kỵ
Còn về việc các sản phẩm đông y trôi nổi được bán thông qua các video quảng cáo trên mạng xã hội, cũng theo vị này, thường để tạo hiệu quả nhanh chóng khi sử dụng, nên lúc sản xuất, bào chế, họ sẽ trộn thêm vào thuốc đông y hoạt chất corticoid. Chính thế nên đã có rất nhiều bệnh nhân sau khi uống thuốc đông y mua trên mạng đã liên tiếp vào viện với những bệnh lý cấp tính khác nhau. Theo thông tin từ Bệnh viện Nội tiết Trung ương, hầu như ngày nào cũng có bệnh nhân đến khám là nạn nhân của thuốc có chứa Corticoid.
Việc sử dụng corticoid như một thần dược chữa bách bệnh hòng tăng hiệu quả trên nền thuốc đông y là việc vô cùng nguy hại. Hệ lụy khi lạm dụng Corticoid, theo các chuyên gia, sẽ gây nên hội chứng tăng đường m.áu, dẫn đến đái tháo đường; hội chứng cushing, suy tuyến thượng thận. Thậm chí, gây suy cấp tính nếu đột ngột dừng thuốc dẫn đến trụy tim, trụy mạch; ngoài ra còn gây giòn xương, rối loạn điện giải.
Ngoài các hoạt chất được phép sử dụng, theo cánh báo của nhiều chuyên gia, thậm chí còn có tình trạng cơ sở cung cấp thuốc y học cổ truyền liều lĩnh trộn cả tân dược đã bị cấm lưu hành trên thế giới. Cụ thể, đầu tháng 3-2019, Bệnh viện Bạch Mai đã điều trị cho 2 trường hợp biến chứng nặng do sử dụng thảo dược Tiểu đường hoàn có chứa Fenformin- một loại thuốc Tây trị tiểu đường nổi tiếng cách đây gần nửa thế kỷ. Thuốc đã bị cấm lưu hành quốc tế từ hơn 50 năm qua do có ảnh hưởng tới não, tim, nguy cơ t.ử v.ong cao.
Về thuốc đông y có trộn corticoid, Thạc sỹ – Bác sỹ Tạ Quang Thành, Bệnh viện Bắc Thăng Long cho biết: “Corticoid là một trong nhóm những danh mục thuốc phải đ.ánh số thứ tự ngày dùng. Số ngày của mỗi đợt điều trị cần ghi rõ ngày bắt đầu và kết thúc sử dụng thuốc. Nội dung này đã được quy định rất rõ tại khoản 4, Điều 3 Thông tư 23/2011/TT-BYT về hướng dẫn sử dụng thuốc trong cơ sở y tế có giường bệnh do Bộ Y tế ban hành.”
Theo bác sỹ Thành, việc đ.ánh số thứ tự ngày dùng nhằm để các bác sỹ theo dõi trên cơ sở phản ứng lâm sàng của bệnh nhân để điều chỉnh liều lượng, cách dùng cũng như phối hợp với các thuốc điều trị khác. “Corticoid chưa bao giờ được sử dụng một cách bừa bãi và thoải mái trong y khoa.” Bởi lẽ, đối với trường hợp bệnh nhân dùng corticoid kéo dài, thì từ quá trình sử dụng thuốc đến ngừng thuốc là một lộ trình, phải được theo dõi khá nghiêm ngặt.
Nếu dùng corticoid kéo dài và ngừng thuốc đột ngột có thể gây suy tuyến thượng thận cấp và điều này nguy hiểm hơn rất nhiều. Vì những hệ lụy liên quan đến suy tuyến thượng thận khiến những bệnh nhân này rất dễ mắc các bệnh khác như đái tháo đường, tăng huyết áp, loãng xương, n.hiễm t.rùng… Với bệnh nhân đã mang sẵn những bệnh lý này thì việc dùng corticoid với mục đích giảm đau chống viêm cho bệnh lý khớp, thần kinh sẽ làm trầm trọng thêm bệnh chính như: khó kiểm soát được huyết áp và đường m.áu, suy giảm miễn dịch dễ bị n.hiễm t.rùng…
Chuyện trộn tân dược và cụ thể là corticoid vào bào chế cùng với thuốc đông y luôn là điều cấm kỵ. Cũng có những phác đồ điều trị kết hợp Đông – Tây y, các chuyên gia cho biết, tuy nhiên việc điều trị kết hợp này yêu cầu phải có phác đồ điều trị rõ ràng và không thể trộn chung.
Việc “dẹp loạn” nạn quảng cáo đông y bừa bãi, lập lờ trên mạng xã hội không một sớm một chiều có thể giải quyết triệt để. Vì vậy, người dân nên tỉnh táo, đến các cơ sở khám chữa bệnh uy tín để thăm khám mỗi khi có vấn đề.
Bên cạnh đó, ngoài việc thực hiện nghiêm các quy định của Bộ Y tế về quản lý nguồn dược liệu nhập khẩu và sản xuất trong nước, các ngành chức năng cần tuyên truyền, vận động nâng cao ý thức trách nhiệm, đạo đức kinh doanh của các cơ sở sản xuất, kinh doanh đông dược, đồng thời phối hợp chặt chẽ, kiểm tra, kiểm soát thị trường đông dược và xử lý nghiêm các cơ sở vi phạm.
