“ Cục m.áu đông” đang là một khái niệm được nhiều người quan tâm khi thông tin về các trường hợp gặp phải phản ứng phụ nghiêm trọng liên quan tới cục m.áu đông sau tiêm vaccin COVID- 19 của một số hãng dược.
Nhận biết các dấu hiệu và triệu chứng của cục m.áu đông có thể giúp chúng ta tìm đến bác sĩ sớm để được điều trị kịp thời.
Cục m.áu đông trong điều kiện sinh lý bình thường là sản phẩm của quá trình đông m.áu để bịt kín các vết thương giúp cầm m.áu. Cục m.áu đông bệnh lý hay còn gọi là huyết khối là những cục m.áu đông hình thành trong tĩnh mạch hoặc động mạch.
Hậu quả là có thể làm tắc mạch tại chỗ hoặc các mạch m.áu ở đoạn xa (có khẩu kính nhỏ hơn). Tùy theo vị trí mà huyết khối gây tắc mạch, người bệnh có thể gặp các biến chứng khác nhau.
Nếu gây tắc các động mạch ở chân hoặc tay (tắc mạch chi) có thể gây hoại tử vùng chi thể bị tắc nghẽn. Tắc mạch ở tim hoặc não thì gây nhồi m.áu cơ tim hoặc nhồi m.áu não (đột quỵ não); tắc tĩnh mạch thì gây viêm tắc tĩnh mạch …
Những ai dễ bị huyết khối?
Theo nghiên cứu, một số người có nguy cơ hình thành cục m.áu đông cao hơn. Các yếu tố làm tăng nguy cơ hình thành cục m.áu đông bao gồm :
Trên 60 t.uổi
Sử dụng thuốc tránh thai
Tình trạng bất động, ví dụ đang trong thời gian phải nằm trên giường bệnh dài ngày.
Bị béo phì
Hút t.huốc l.á
T.iền sử gia đình về cục m.áu đông: trong nhà có thành viên bị huyết khối
Đang trong thai kỳ
Mắc một số bệnh ung thư
Gặp chấn thương
Mắc bệnh viêm mạn tính
Mắc bệnh đái tháo đường
Các huyết khối tiến triển âm thầm trong thời gian dài, trừ khi cục huyết khối hình thành gây tắc mạch, còn lại thì thường người bệnh không có triệu chứng gì. Do đó, những ai có nguy cơ hình thành cục m.áu đông nên biết các dấu hiệu và triệu chứng liên quan. Tùy theo vị trí gây tắc và loại mạch m.áu bị tắc nghẽn mà có các biểu hiện, triệu chứng khác nhau.
Các triệu chứng của huyết khối tĩnh mạch sâu
Huyết khối tĩnh mạch sâu thường xảy ra trong tĩnh mạch chính ở chân, nhưng nó cũng có thể phát triển ở xương chậu hoặc cánh tay. Huyết khối tĩnh mạch sâu có thể không gây ra bất kỳ triệu chứng nào, nhưng nếu các triệu chứng xảy ra, người bệnh có thể nhận thấy :
Cảm thấy da ở vị trí của cục m.áu đông ấm nóng hơn các vùng da khác
Đau ở chân hoặc cánh tay bị ảnh hưởng
Sưng ở chân và bàn chân hoặc cánh tay và bàn tay bị ảnh hưởng
Vùng da bị huyết khối tĩnh mạch chuyển sang màu đỏ hoặc tím
Có thể có loét da
Các triệu chứng thường cục bộ với cục m.áu đông và chỉ ảnh hưởng đến một cánh tay hoặc chân. Có thể thấy những tĩnh mạch nông giãn.
Huyết khối tĩnh mạch sâu thường xảy ra trong tĩnh mạch chính ở chân
Huyết khối động mạch
Triệu chứng của huyết khối động mạch thường cấp tính vì cục m.áu đông gây tắc làm thiếu m.áu, thiếu oxy đến các cơ quan nhanh hơn huyết khối tĩnh mạch. Huyết khối có thể xảy ra ở các khu vực khác nhau của cơ thể và có thể gây ra các triệu chứng khác nhau, chẳng hạn:
Ở bụng: Đau bụng, nôn mửa hoặc tiêu chảy .
Ở não bộ: Khó nói, yếu mặt hoặc cánh tay, các vấn đề về thị lực, chóng mặt hoặc đau đầu dữ dội .
Tim: Nặng tức ở ngực, đau ngực, khó thở, buồn nôn, cảm giác choáng váng hoặc khó chịu ở phần trên cơ thể.
Các biến chứng
Cục m.áu đông có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng.
Nếu gặp trong thai kỳ (thường do khả năng vận động bị hạn chế), các biến chứng có thể dẫn đến thiểu năng nhau thai, có nghĩa là nhau thai không cung cấp đủ chất dinh dưỡng và oxy cho thai nhi, có thể gây hại cho thai nhi, hạn chế thai nhi phát triển bình thường.
Nếu huyết khối hình thành ở não sẽ gây đột quỵ.
Gây cơn đau tim nếu cục m.áu đông hình thành ở đây.
Nếu một cục m.áu đông hoặc mảnh của một cục m.áu đông di chuyển qua các tĩnh mạch và dừng ở phổi có thể gây t.ử v.ong do thuyên tắc phổi. Triệu chứng phổ biến của thuyên tắc phổi bao gồm : Đau nhói ở ngực, đặc biệt là khi hít thở sâu; ho ra m.áu; sốt; chóng mặt; mạch nhanh; khó thở đột ngột; đổ mồ hôi không giải thích được…Nếu gặp bất kỳ dấu hiệu nào của thuyên tắc phổi, cần gọi cấp cứu khẩn cấp.
Tóm lại, các cục m.áu đông có thể hình thành ở hầu hết mọi nơi trong tĩnh mạch hoặc động mạch và có thể gây ra các biến chứng nặng nề.
Cục m.áu đông hình thành ở não có thể gây đột quỵ
Phòng ngừa thế nào?
Một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc làm loãng m.áu, có thể giúp điều trị cục m.áu đông và ngăn ngừa hình thành thêm cục m.áu đông. Tất y khoa cũng là một biện pháp phòng ngừa hữu ích. Mặc dù không thể hoàn toàn tránh được huyết khối bệnh lý nhưng cũng nên thực hiện các biện pháp ngăn ngừa chúng:
Nâng cao chân cao hơn tim khoảng 15 cm trong khi nghỉ ngơi trên giường
Mặc quần áo rộng rãi
Duy trì hoạt động thể chất, thường xuyên tập thể dục
Hạn chế muối trong chế độ ăn uống càng ít càng tốt
Thay đổi vị trí thường xuyên khi đứng yên trong thời gian dài
Tránh ngồi hoặc đứng hơn 1 giờ mỗi lần
Tránh đặt gối mềm dưới kheo chân
Không bắt ngồi bắt chéo chân
Cố gắng tránh va chạm hoặc làm bị thương chân
Uống tất cả các loại thuốc theo chỉ định của bác sĩ
Thường xuyên mang tất nén y khoa nếu có hiện tượng giãn tĩnh mạch nông
Huyết khối liên quan tới COVID- 19
Theo một nghiên cứu đáng tin cậy, huyết khối động mạch có thể xảy ra ở khoảng 4% những người bị bệnh nặng do COVID-19. Nghiên cứu cho thấy huyết khối cũng có thể ảnh hưởng đến nhiều động mạch cùng một lúc và gây ra các triệu chứng và biến chứng như: giảm lưu lượng m.áu đến chân; tổn thương cơ tim, viêm cơ tim; tăng đông m.áu.
Nghiên cứu khuyến cáo các bác sĩ sử dụng thuốc làm loãng m.áu ở những người bị bệnh nặng COVID-19 để giảm nguy cơ hình thành cục m.áu đông trong tĩnh mạch hoặc động mạch. Hiện tượng rối loạn đông m.áu, hình thành cục m.áu đông gây biến chứng thậm chí t.ử v.ong ở một số rất ít người sau tiêm vaccin ngừa COVID-19 đã được ghi nhận trên thế giới và vẫn đang trong quá trình nghiên cứu, xem xét. Ở Việt Nam, đến nay chưa ghi nhận trường hợp nào.
Dấu hiệu nhận biết và cách phòng ngừa huyết khối
Các chuyên gia sức khỏe cho biết có nhiều nguyên nhân gây ra huyết khối (cục m.áu đông), bao gồm phản ứng phụ sau khi tiêm vaccine, dùng thuốc điều trị, các yếu tố lối sống và tình trạng sức khỏe.
Nhưng dù là nguyên nhân gì, các cục m.áu đông có thể tổn hại sức khỏe nghiêm trọng – thậm chí gây t.ử v.ong – nếu không được xử lý kịp thời. Vì thế, việc nhận biết các dấu hiệu và cách xử lý huyết khối có ý nghĩa rất quan trọng trong việc bảo toàn sức khỏe và tính mạng.
Huyết khối là tình trạng nguy hiểm có thể ảnh hưởng bất kỳ ai, ở mọi lứa t.uổi.
Triệu chứng thường gặp của huyết khối
Có hai loại huyết khối chính cần lưu ý – một dạng gọi là “tĩnh” (thrombus, cục m.áu đông chỉ nằm yên và cản trở dòng m.áu đi qua vị trí đó) và dạng còn lại gọi là “thuyên tắc” (embolus, cục m.áu đông có thể vỡ ra). Tuy mỗi dạng đều có thể dẫn đến các biến chứng riêng, nhưng huyết khối dạng thuyên tắc đặc biệt nguy hiểm vì chúng có thể di chuyển đến các nội tạng khác – như tim hoặc phổi – và gây ra những tổn thương nghiêm trọng một số chức năng cơ thể.
Tùy thuộc vào nơi chúng hình thành và hành trình di chuyển trong m.áu, các cục m.áu đông có thể ảnh hưởng đến tứ chi, tim, phổi, thận hoặc não. Các triệu chứng của từng dạng huyết khối cũng khác nhau. Khi cục m.áu đông đứng yên – như ở trường hợp huyết khối tĩnh mạch sâu (cục m.áu đông ở chân), bệnh nhân có thể cảm thấy đau đớn, tê yếu, sưng to, nóng và tấy đỏ tại vị trí xuất hiện huyết khối, kèm theo tâm trạng thất thường.
Còn nếu cục m.áu đông di chuyển đi nơi khác và dẫn đến các biến chứng như thuyên tắc phổi, bệnh nhân có các triệu chứng như đột ngột khó thở, ho có hoặc không kèm m.áu, da sần sùi, xanh xao, đổ mồ hôi nhiều, lo lắng và mệt mỏi, buồn nôn và nôn mửa.
Làm gì khi nghi ngờ bản thân đang có cục m.áu đông?
ầu tiên và trên hết, bạn cần tìm kiếm sự trợ giúp y tế ngay lập tức, đặc biệt là nếu đã nhận thấy bản thân xuất hiện những triệu chứng kể trên kèm theo cảm giác đau tức ngực. Còn khi đã đến được cơ sở y tế, nhớ khai báo đầy đủ bệnh sử gia đình và cá nhân, loại vaccine hoặc thuốc đã dùng gần đây để bác sĩ có thể nhận diện chính xác loại cục m.áu đông đang gặp phải.
Còn về lâu dài, nên tham khảo ý kiến bác sĩ về những biện pháp giúp phòng ngừa nguy cơ xuất hiện cục m.áu đông. Tùy thuộc vào bệnh sử và các chẩn đoán hiện tại, bác sĩ có thể đề xuất các hướng điều trị nhất định để giúp bạn giải quyết bất kỳ biến chứng tiềm ẩn nào khi có huyết khối.
Bên cạnh đó, cần hạn chế tối đa một số yếu tố nguy cơ về lối sống có thể làm tăng nguy cơ xuất hiện huyết khối, như ít vận động hoặc thường xuyên ngồi/nằm yên một chỗ trong thời gian dài. Còn nếu đang trong tình huống buộc hạn chế vận động (như chấn thương hoặc nằm viện) đừng quên thực hiện vài động tác thể dục tại chỗ, căng duỗi cơ, động đậy đôi chân thường xuyên hoặc mang vớ áp lực để cải thiện tuần hoàn m.áu. Mọi người cũng cần lưu ý là thói quen hút thuốc, tình trạng dư cân, uống một số loại thuốc cũng có thể làm tăng nguy cơ bị huyết khối.
