Theo số liệu của Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho thấy; Tỷ lệ thiếu m.áu ở phụ nữ mang thai ở nước ta có giảm những vẫn ở mức cao.
Theo số liệu tỷ lệ này giảm từ 36,5% (2010) xuống còn 32,8% ( 2015) xuống còn 25,6% (2020), tuy nhiên chưa đạt được mục tiêu đề ra (vào năm 2020 còn 15%).
Theo PGS.TS. BS Nguyễn Thị Lâm – Nguyên Phó viện trưởng Viện Dinh Dưỡng Quốc gia. Thiếu m.áu không chỉ ảnh hưởng không tốt đến thai phụ mà còn gây ra nhiều hậu quả xấu cho trẻ sau này.
Có nhiều nguyên nhân có thể gây thiếu m.áu nhưng nguyên nhân chủ yếu của thiếu m.áu và thiếu vi chất ở phụ nữ mang thai là do chế độ ăn không cung cấp đủ nhu cầu. Nhu cầu sắt của phụ nữ có thai cao hơn để cung cấp cho thai nên tình trạng thiếu m.áu thiếu sắt càng phổ biến.
Phụ nữ bị suy dinh dưỡng trước khi mang thai cũng gây thiếu m.áu nhiều hơn.
Thiếu m.áu trong thai kỳ ảnh hưởng gì?
Theo chuyên gia, thiếu m.áu ở phụ nữ mang thai gây nên tình trạng thiếu ôxy ở các tổ chức, đặc biệt ở một số cơ quan như tim, não…có thể gây những hậu quả nặng nề cho mẹ và con. Đối với mẹ dễ sẩy thai, nhau t.iền đạo, nhau bong non, tăng huyết áp thai kỳ, t.iền sản giật, ối vỡ sớm, băng huyết sau sanh, n.hiễm t.rùng hậu sản.
Đối với con nhẹ cân, sinh non tháng, suy thai, thời gian điều trị hồi sức kéo dài, dễ mắc bệnh sơ sinh hơn so với trẻ không thiếu m.áu. Con của những bà mẹ thiếu m.áu giai đoạn sớm của thai kỳ có nguy cơ bệnh tim mạch cao hơn trẻ khác.
Nguồn thực phẩm dồi dào chất dinh dưỡng như protein, can xi, photpho, sắt, chất khoáng và nhiều vitamin có lợi cho sự phát triển của thai nhi cũng như sức khỏe của thai phụ
Làm cách nào để cải thiện thiếu m.áu thiếu sắt?
Để kiểm soát tình trạng thiếu m.áu thiếu sắt và thiếu vi chất dinh dưỡng các chuyên gia khuyến cáo, mẹ bầu cần chủ động có chế độ ăn đáp ứng đủ nhu cầu năng lượng và các chất dinh dưỡng, bổ sung viên sắt và acid folic, kiểm soát tình trạng nhiễm ký sinh trùng đường ruột và sốt sét.
Sắt có nhiều trong thịt bò, cá, gan, lòng đỏ trứng, đậu đỗ, rau ranh…; Sắt từ thức ăn nguồn gốc động vật sẽ hấp thu tốt hơn sắt từ nguồn gốc thực vật.
Lựa chọn các thực phẩm giàu chất sắt từ nguồn thức ăn động vật
Trứng gà là nguồn thực phẩm dồi dào chất dinh dưỡng như protein, can xi, photpho, sắt, chất khoáng và nhiều vitamin có lợi cho sự phát triển của thai nhi cũng như sức khỏe của thai phụ. Đặc biệt hầu như các chất dinh dưỡng trong quả trứng gà đều tập trung ở lòng đỏ. Mỗi tuần mẹ bầu có thể ăn từ 3-4 quả trứng gà.
Ngoài việc lựa chọn các thực phẩm giàu chất sắt từ nguồn thức ăn động vật, còn cần phối hợp với các loại trái cây tươi giàu vitamin C sau bữa ăn như: cam, bưởi, thanh long, táo… sẽ giúp hấp thu sắt tốt hơn.
Hạn chế những chất ức chế hấp thu sắt như: tannin, phytat có trong ngũ cốc thô, trà…
Cần tránh dùng chung thuốc sắt với canxi; hay sắt và thuốc chống loét dạ dày sẽ làm giảm hấp thu sắt (những thuốc trên khi kết hợp với nhau cần uống cách nhau ít nhất 2 giờ). Không dùng chung thuốc chứa sắt với trà, cà phê hay sữa sẽ làm giảm hấp thu sắt.
Cần thực hiện uống viên sắt và acid folic hoặc viên đa vi chất theo hướng dẫn quốc gia về phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng. Nếu phụ nữ mang thai có thiếu m.áu, cần uống theo chỉ định của bác sĩ.
Khi nào cần bổ sung axít Folic?
Thiếu axít folic và cả thiếu m.áu, thiếu sắt gây hậu quả xấu. Do vậy, cần xem trọng việc phòng ngừa và điều trị sớm rối loạn này trong chương trình chăm sóc sức khỏe sinh sản ở người phụ nữ.
Tất cả phụ nữ mang thai hoặc dự định mang thai phải bắt đầu bổ sung đủ axít folic 3 tháng trước thời điểm dự định có thai.
Axít folic là gì?
Axít folic có khi được gọi folat chính là vitamin B 9.
Nằm trong 13 vitamin cần được cung cấp hằng ngày (gồm 4 vitamin tan trong dầu A, D, E, K, vitamin C và 8 vitamin nhóm B tan trong nước, axít folic thuộc nhóm B tan trong nước), axít folic là chất cần thiết góp phần tạo hồng cầu bình thường và có ảnh hưởng đến sự tổng hợp DNA và RNA, tức liên quan mật thiết đến quá trình phân chia nhân đôi tế bào.
Thiếu axít folic sẽ đưa đến thiếu m.áu hồng cầu khổng lồ (megaloblastic anemia). Nếu phụ nữ mang thai không được cung cấp đủ axít folic sẽ đưa đến khiếm khuyết trong sự hình thành ống tủy sống của bào thai, thai nhi có nguy cơ bị tật nứt đốt sống (spina bifida).
Nên lưu ý, phụ nữ ngoài thiếu axít folic còn dễ bị thiếu m.áu, thiếu sắt hơn nam giới vì dự trữ sắt của họ thấp do mất m.áu trong các kỳ k.inh n.guyệt. Phụ nữ không mang thai cần lưu ý đến các yếu tố nguy cơ thúc đẩy thiếu m.áu thiếu sắt và thiếu axít folic như: ra huyết kéo dài, ra huyết nhiều khi có kinh, ăn uống quá kiêng khem (có khi vì ám ảnh sợ béo phì). Nếu bị thiếu m.áu loại này, phụ nữ sẽ bị mỏi mệt thường xuyên, giảm hẳn hoạt động thể lực, sút giảm trí nhớ…
Mỗi ngày uống một viên thuốc chứa axít folic và sắt là đủ nhu cầu cung cấp axít folic và sắt cho cơ thể
Ở phụ nữ mang thai, ngoài thiếu axít folic còn có nguy cơ bị thiếu m.áu thiếu sắt. Khi có thai, dự trữ sắt có sẵn trong cơ thể phụ nữ có thai rất dễ không đáp ứng nhu cầu tạo hồng cầu do sự tăng thể tích m.áu ngày càng nhiều để nuôi thai. Còn nhu cầu axít folic tăng gấp 4 lần so với trước khi mang thai.
Ở thai phụ, thiếu m.áu thiếu sắt làm tăng nguy cơ n.hiễm t.rùng và tăng nguy cơ mất m.áu nhiều trong lúc sinh và sau sinh, dễ sảy thai, chậm phát triển bào thai, dễ sinh non tháng. Còn thiếu axít folic ở phụ nữ có thai, như đã nói ở trên, thai nhi rất dễ bị dị tật ống thần kinh là sự khiếm khuyết đưa đến ống thần kinh không đóng kín; phần lớn dị tật ống thần kinh thường thấy là nứt ống đốt sống hay còn gọi là gai cột sống chẻ đôi.
Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo, tất cả phụ nữ mang thai hoặc dự định mang thai phải bắt đầu bổ sung đủ axít folic 3 tháng trước thời điểm dự định có thai. Nhất thiết phải đảm bảo đủ khẩu phần hàng ngày phải có đủ 400g axít folic.
Để tránh tình trạng thiếu vitamin và chất khoáng nói chung, nên ăn uống đầy đủ chất. Để không thiếu axít folic và cả sắt, nên ăn các loại thịt có màu đỏ (heo, bò), gan, rau xanh, các loại đậu, ngũ cốc. Tuy nhiên, cần lưu ý, phụ nữ là đối tượng dễ thiếu hụt sắt và axít folic, và trong một số trường hợp, sự bổ sung hai chất dinh dưỡng tối cần thiết này chỉ thông qua ăn uống là không đủ.
Do axít folic dễ mất đi trong quá trình chế biến, bảo quản thực phẩm nên ở Mỹ và nhiều nước châu Âu đã có luật định tăng cường axít folic trong bột mì để phòng thiếu hụt axít folic trong cộng đồng. Nếu thai phụ được điều trị bệnh sốt rét, động kinh hay đang dùng thuốc methotrexat bắt buộc phải dùng thuốc bổ sung axít folic.
Dự phòng thiếu axít folic và cả thiếu m.áu, thiếu sắt không khó ở phụ nữ trong độ t.uổi sinh sản và phụ nữ có thai. Chỉ cần uống một viên thuốc chứa axít folic và sắt (hiện nay có nhiều thuốc kết hợp axít folic và sắt uống cùng lúc rất tiện ), mỗi ngày uống một viên thuốc chứa axít folic và sắt là đủ nhu cầu cung cấp axít folic và sắt cho cơ thể.
Lưu ý khi dùng thuốc chứa axít folic
– Bạn nên dùng thuốc axít folic một cách chính xác theo chỉ định của bác sĩ. Vì bác sĩ là người biết rõ bạn bị thiếu axít folic như thế nào và bị thiếu m.áu loại gì. Không dùng thuốc với liều lớn hơn hoặc lâu hơn so với chỉ định. Nên uống axít folic với nhiều nước.
– Nếu dùng thuốc chứa axít folic và chứa sắt, thì không uống với nước trà (chè) mà nên uống với nước lã đun sôi để nguội (vì trà cản trở sự hấp thu sắt).
– Không uống chung với thuốc kháng axít trị viêm loét dạ dày – tá tràng với thuốc chứa axít folic và chứa sắt (sắt không được hấp thu), không uống chung với tetracyclin (tetracyclin bị giảm hấp thu).
– Sau khi uống thuốc chứa axít folic và chứa sắt, phân đi tiêu có màu đen (do màu của sắt chứa trong thuốc, đây là dấu hiệu không đáng ngại).
